МАМИНЫ РУКИ

Такой это был несчастный, нехороший день!
С утра до вечера Маша капризничала, ссорилась с бабушкой, в комнате убираться не стала, читать не училась, в тетрадку ничего не писала, а только сидела в углу и хлюпала носом.
Мама пришла, и бабушка ей пожаловалась: целый, мол, день капризничает девчонка и никакого сладу с ней нет.
Мама спросила:
— Что же с тобой, дочка, делается? Ты не больна ли? — и положила Маше на лоб свою руку.
Руки у мамы были удивительные: сухие, чуть шершавенькие, но такие лёгкие и добрые.
На этот раз Маша только головой мотнула и стряхнула с себя мамины руки.
— Фу, — сказала она. — Фу, мамочка! Какие у тебя руки нехорошие.
— Ну вот, — удивилась мама. — Столько лет жили-дружили, а теперь стала нехороша. Чем же тебе, дочка, мои руки сегодня не понравились?
— Жёсткие, — ответила Маша. — Царапаются.
Мама посмотрела на свои руки, Маше показалось, грустно.
— Руки обыкновенные, — сказала мама. — Рабочие руки. Ничего уж с ними не поделаешь.
Встала и ушла в ванную мыться и заперлась на крючок.
Маше так вдруг стало жалко маму. Она уже хотела бежать за ней, бабушка не пустила.
— Сиди! — сказала бабушка грозно. — Сиди! Мать обидела ни за что. Руки у твоей матери золотые, это все знают. Материными руками добра сделано — на десять таких, как ты, хватит: полотном, которое мать наткала, полземли устлать можно. Даром, что молода, а сноровиста. Мать у тебя не белоручка, работница, плохого в том нет. Станешь к станкам на материно место — дай тебе бог такой быть, обидчица!
— Я её обидеть не хотела, — сказала Маша плача.
— Не хотела, да обидела, — сказала бабушка. — Так тоже бывает. За языком поглядывай. Руки у твоей матери верно, что жёсткие, а вот сердце мягкое… Я бы на её месте тебе как полагается всыпала, горячих… Надрала бы уши.
Мама вернулась и услышала, как бабушка ворчит, а Маша плачет, и сразу не разобралась, в чём дело.
— Не стыдно тебе ещё и бабушку обижать, — сказала она. — Сердце у бабки отходчивое. Я бы на её месте…
— Знаю, знаю! — закричала Маша неожиданно весело и бросилась к матери целоваться и обниматься. — Знаю…
— Ничего ты не знаешь, — сказала мама. — А если знаешь, говори.
— Знаю, — сказала Маша. — Ты бы на бабушкином месте надрала мне уши. Я твои руки обидела.
— Ну и надеру, — сказала мама. — Чтоб не обижала.
— Бабушка говорила, — сказала Маша из угла, — что если бы она была на твоём месте, то надрала бы. А на своём — вы обе не можете.
Бабушка и мама переглянулись и засмеялись.

Homework

10. Complete the sentences.

Tom climbed down one of the trees and fell on the ground. He took the coin home and gave it to his parents. The next day the King went to the house. The soldiers came to Tom’s house and faund the gold coin there. They took Tom’s parents to the King. Soon the King’s soldiers found the men. The King got his gold and punished the men. Tom went home with his parents.

 

11. Fill in the missing verbs.

Tom climbed down one of the trees. He got on the ground. The gold coin belonged to the King. The next day the King went to the house. punished told got fell went found belonged went took went climbed weren’t.    There told any gold coins there. The soldiers come to Tom’s house. They found the gold coin there. They took Tom’s parents to the King. Tom went to the King and told him about the two men. The King got his gold and punished the men.

 

12. Make up sentences with the mixed words.

There were some trees near the window.

I shall give it to my parents.

The took he coin home.

The gold coins belonged to the King.

Tom went home with his parents.

 

МАМА ВСЁ ПОНИМАЕТ

  Совсем, казалось, весна пришла, и вдруг небо нахмурилось и сверху посыпался снег. Миша и Маша пошли к бабушке на кухню и долго стояли возле плиты и молчали.
— Ну, — сказала бабушка, — говорите сразу, что надо.
Сразу говорить дети почему-то не умели.

— На улицу ты нас не пустишь, — сказала Маша.
— Не пущу, — подтвердила бабушка.
— Мы и не просимся, — сказал Миша.
— На улице грязно, — сказала Маша.
— Мокро, — добавил Миша. — Холодно.
— Скучно, — сказала Маша. — На улице никого нет.
— Какие умные дети! — воскликнула бабушка. — Ничего им объяснять не надо. Всё видят, всё знают сами.
— Милая бабуся, — сказала тогда Маша, — позволь, пожалуйста, мы позовём к себе Нюшу и Федю.
— Гм! — сказала бабушка.
— Пожалуйста, — сказал Миша жалобно.
— Мы ничего не испачкаем и не разобьём, — сказала Маша. — Будем сидеть тихо.
— А во что вы будете играть? — спросила хитрая бабушка. — В футбол?
— Миша будет нам рассказывать про своё путешествие в Африку, — сказала Маша.
— Про чьё путешествие? — спросила изумлённая бабушка.
— Про своё, — сказала Маша. — Очень интересно.
Через полчаса Нюшка и её братишка Федя сидели в гостях у Миши и Маши. Нюшка, когда с неё сняли шарфы, платки, шубку и варежки, оказалась очень гладенькой, толстой девочкой, и они с Федей были похожи друг на друга, как два мячика.
Дети сидели в комнате на самом деле тихо. Бабушка долго, недоверчиво прислушивалась к тишине, а потом вытерла руки, отставила суп с конфорки и тоже пошла слушать про путешествие.
Миша, оказывается, в Африку уже приехал и теперь ходил в дремучем тропическом лесу и охотился на диких зверей. Нюшка и Федя слушали его молча, раскрыв рты, и всему верили.
Миша рассказывал здорово:
— Иду — никого нет. Сяду — лев! Сяду — тигр с тигрятами!
— Ой! — сказала Нюшка чуть слышно. — Я боюсь.
Миша посмотрел на неё презрительно.
— Иду дальше, — продолжал он. — Опять никого. Сел — обезьяна, как Нюшка, мохнатая. Макака! Не стал стрелять! Иду. Сяду — удав! Сяду — бегемот! Раз, и готово!
— Ты бы уж постоял, что ли, отдохнул, — сказала бабушка, явно жалея внука. — Легко ли эдак, вприсядку, по Африке.
— Ты, бабушка, в охоте не понимаешь, — сурово объяснил Миша. — Если стоять, звери не подойдут близко, увидят.
— Теперь-то уж поняла, — сказала бабушка. — Конечно, охотничье дело тонкое. Спасибо, внук, за науку. Нюшку только не обижай и макакой не зови! Сидите, сидите, я вас скоро чаем поить буду с вареньем.
Бабушка удалилась на кухню, успокоенная и примирённая с Африкой. Увы! Тишина не продлилась до чая. Скоро из комнаты раздался страшный рёв и вой, и спустя минуту в кухню долетел отчаянный Нюшкин вопль. Это Миша, оказалось, нечаянно превратился в тигра, потом обратно в охотника, потом из охотника во льва. Лев прыгнул на Нюшку и защёлкал зубами…
Всё остальное бабушке не надо было рассказывать. Льву попало веником, Нюшке выдали конфету вне очереди. Чайник закипеть не успел.
Миша решил возвращаться из Африки. Скоро оттуда не доедешь. Хорошо, что у него под рукой была волшебная мамина кровать с блестящими никелированными шарами у изголовья. На этой кровати можно, как на самолёте, лететь куда угодно. Нужно только повернуть в разные стороны два блестящих шара, и кровать вылетит в окно мигом. Лучше всякого самолёта.
— Пожалуйста! — Миша пригласил слушателей на мамину кровать.
Не оставаться же им в африканских лесах без Миши. Трудно будет только удержаться вчетвером на пружинном матраце, как-никак вылетать с третьего этажа.
— Держитесь крепче! Лезьте! Нюшку мы подсадим.
Нюшка побледнела и сказала коротко:
— Не полечу!
Миша сказал:
— Ерунда. Лети!
Нюшка схватилась за диван и за ковёр на полу обеими руками. Голос у неё стал переходить на визг, словно на улице с ходу притормаживали машину.
— Не полечу. Не трогай. Ай!
Миша сказал громко:
— Федька! Помоги мне её отодрать от дивана.
Маша сказала:
— Чудачка! Это охотничьи рассказы. Никто никуда не полетит.
Нюшка завизжала удивительно, ни на что не похоже.
Бабушка в коридоре выронила чайник из рук; хорошо, что не обварилась. Нюшку успокаивали полчаса.
Вечером бабушка сказала маме категорически:
— Наташа! Мишку надо за враньё выпороть. Язык у него подвешен не как у людей. С таким языком долго ли до беды. Нюшку он сегодня напугал до полусмерти.
Дети за диваном слушали со страхом.
Маша прошептала:
— Очень уж Нюшка кричала пронзительно.
— Бабушке, конечно, вся вера, — пробурчал Миша, прислушиваясь. — Ишь ты, расписывает.
Бабушка тем временем досказывала происшествие до конца.
— А ведь это, пожалуй, и не враньё, — задумчиво сказала мама.
— А что? — спросила бабушка.
— Фантазия, — ответила мама тихо. — Выдумка. А ну, подите сюда, охотники!
Дети вылезли из-за дивана и стали «руки по швам».
— Как там погода в Африке? — спросила мама.
— Тёплая, — сказал Миша и подмигнул Маше: мама всё поняла.

 

English 02.03.2016.

l’ve got some money.

He hasn’t got any money.

Have Bob and Sam got any children?

There isn’t any wine in the fridge.

L’ve got some cheese but i haven’t got any bread.

I’m going to the post office. I need some stamps.

There aren’t any shops in this part of town.

Have you got any children.

There are some beatuful flowers in the garden.

Do you know any good hotels in London?

Would you like some tea?

Don’t buy any rice. We don’t need any.

I wanted to buy some orenges, but they didn’t have any in the shop.

I’m thirsty. Can I have some water, please?

 

 

 

 

 

Ինչպես Փրկել երկրագնդի բնությունը

Շատ դարեր առաջ մարդիկ ապրում էին պարզ կյանքով: Նրանք օբաղվում էին մեզ ծանոթ հողագործությամբ, անասնապահությամբ, հիմնում էին փոքրիկ բնակավայրեր, բրոնզից ու երկաթից պատրաս­տում էին տարբեր գործիքներ, նույնիսկ զենքեր: Անվիճելի է, որ այդ ամե­նը հնարավոր Էր իրականացնել միայն բնության բարիքների (հարստության կամ, ինչպես ընդունված է ասել <շահագործման> շնորհիվ):

Անտառային վայրերում ապրող մարդիկ հեկտարներով այրում էին անտառները` այն վարելահողի վերածելու համար, սնվելու համար հավաքում էին վայրի բույսեր, որսում վայրի կենդանիներ: Սակայն բնության վրա մարդու ազդեցության հետևանքներն այդքան էլ զգալի չէին, որովհետև բնությունը կարողանում էր ինքնուրույն «վերականգնել իրեն հասցված փոքրիկ վերքերը»:
Մարդու ազդեցությունը բնական միջավայրի վրա կտրուկ մեծացավ շուրջ 300 տարի առաջ, երբ մեծ թափով սկսեց զարգանալ արդյունաբե­րությունը: Արտադրության աստիճանաբար մեքենայացումը հանգեցրեց նրան, որ մարդիկ սկսեցին ավելի մեծ քանակությամբ բնական հարստու­թյուններ վերցնել բնությունից:

Պատկերացնո՞ւմ ես, որ միայն վերջին 100 տարում մարդիկ երկրի ընդերքից արդյունահանել են այնքան օգտակար հանածո­ներ, որքան մինչ այդ՝ մարդկու­թյան ողջ պատմության ընթաց­քում: Ընդարձակվել են հին քաղաքները, կառուցվել են նորերը, խոշոր արհեստական շի­նություններ՝ արհեստական ջրամբարներ, ցամաքային հաղորդակցության ուղիներ և այլն: Ընդհանուր առմամբ մարդն արդեն կառուցապատել է երկրագնդի այնքան մասը, որը գրեթե 150 անգամ գերազանցում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքը:

Այժմ մարդու ազդեցությունը բնության վրա այնպիսի վտանգավոր չափերի է հասել, որ բնությունը հաճախ ի վիճակի չի լինում ինքնուրույն վերականգնելու իրեն հասցված վնասները: Մարդու կողմից բնության աղտոտման անասելի չափերը արդեն վտանգում են ոչ միայն շատ բույսերի ու կենդանիների, այլ մեր իսկ առողջությունը, նույնիսկ գոյությունը:

Արդյունաբերական տարբեր ձեռնարկություններից արտանետված գազերի քանակը տարեցտարի շատանում է: Այդ գազերը, ինչպես ջերմոցում, «թաղանթի» պես ծածկել են երկրագնդի օդային ավազանը և չեն թողնում, որ Արեգակից ստացված ջերմությունը նորից վերա­դառնա տիեզերք: Ջերմության այդ ավելցուկի պատճառով բևեռային շրջաններում սկսել են հալչել հսկա սառցադաշտերը, որի հետևանքով, ըստ գիտնականների կանխատեսումների, մինչև 60մ կբարձրանա Համաշխարհային օվկիանոսի մակարդակը: Համաշխարհային օվկիանո­սի մակարդակի բարձրացման հետևանքով ջրով կծածկվեն ծովափնյա լայնարձակ հարթավայրերի հսկայական տարածքներ:
Մենք գիտենք, որ մար­դու և կենդանի օրգանիզմների համար կենսական նշանակու­թյուն ունեցող թթվածին գազը արտադրում են կանաչ բույսերրը: Մթնոլորտի թթվածին արտադրող հիմնական «ֆաբրիկաները» անտառներն են:

Տնտեսության կողմից փայտի պահանջարկը անընդհատ աճում է, դրա համար էլ անընդհատ աճում է նաև հատվող անտառների քանակը։ Մեզ հայտնի է, որ յուրաքանչյուր ծառի աճը տևում է տարիներ, իսկ այն կարելի է ոչնչացնել մեկ ակնթարթում: Անտառները վերականգնվում են ծառերի, թփերի աճի : յակւսն արագությամբ, որը մի քանի անգամ զիջում է։
Երկրագնդի անտառների կրճատման հետևանքով Աֆրիկայի, Ասիայի անծայրածիր անապատները ընդարձակվում են, անդառնալիորեն ոչնչանում են անտառային արժեքավոր բուսատե­սակները, կենդանիների բնակության վայրերը և այլն:

Մարդու ազդեցությունը բնության վրա այնպիսի չափերի է հասել, որ երկրագնդի բնական միջավայրի բոլոր խնդիրները հիմնավորապես լուծելու համար անհրաժեշտ է միավորել ողջ մարդկության, աշխարհի բոլոր երկրների ջանքերը:
Այդ է պատճառը, որ աշխարհի երկրները, իրար հետ համագործակցելով, իրակա­նացնում են բնապահպանական տարա­բնույթ միջոցառումներ՝

Խոր Վիրապ

 

Խոր Վիրապ, Խոր վիրապի վանք, ճարտարապետական հուշարձան, XVII դարի վանք-ամրոց Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Ոստան գավառում, Արաքս գետի ձախ կողմում, Փոքր Վեդի գյուղի մոտակայքում, պատմական Արտաշատ քաղաքի բլուրներից մեկի վրա (այժմ՝ ՀՀ Արարատի մարզի Լուսառատ գյուղից հարավ-արևմուտք)։ Եղել է Հայոց հանրահայտ ուխտատեղիներից՝ կապված Գրիգոր Ա Լուսավորչի անվան հետ։

Վիրապը օձերով, թունավոր միջատներով լի մի խոր փոս էր, ուր գցում էին դատապարտյալին։ Ըստ Ագաթանգեղոսի՝ Տրդատ 3-րդ Մեծը քրիստոնյաների հալածանքի շրջանում Գրիգոր Լուսավորչին նետել է Արտաշատի արքունական բանտի գուբը, որտեղ Լուսավորիչն անցկացրել է մոտ 14 տարի։ Լուսավորիչը Խոր վիրապից դուրս գալուց հետո ստանալով արքայի աջակցությունը, քրիստոնեությունը դարձնում է իբրև պետական կրոն:

 

Մոտ 642 թ.-ին Ներսես Գ կաթողիկոսը սրբազան վիրապի վրա կանգնեցրել է մի մատուռ, որը, ճարտարապետ Մ. Մնացականյանի կարծիքով, X դարի արաբ պատմիչ Ալ-Մուկադդասիի նկարագրած՝ սպիտակ կրաքարից, ներսում 8 սյուներով, բոլորաձև կենտրոնակազմ կառույց է։ Մատուռը իր ծավալատարածական կոմպոզիցիայով և կառուցվածքային սկզբունքով որոշ նմանություն է ունեցել Զվարթնոցին։ Ավերված շինության տեղում 1662-ին կառուցվել է թաղածածկ մատուռ, որը կանգուն է մինչև օրս։ Մատուռի Ավագ խորանից աջ գտնվող մտոցը ուղղաձիգ աստիճանների (ներկայիս՝ մետաղյա) միջոցով տանում է ներքնահարկ, ուր 4, 4 մ տրամագծով, 6 մ խորությամբ, գմբեթանման գոգավոր ծածկով վիրապն է։ Կոմպլեքսից կիսավեր պահպանվել են նաև բուրգավոր պարիսպը, որի պատերի երկայնքով տեղադրված են սեղանատուն, խուցեր և այլ օժանդակ վանքային կառույցներ։ Պարսպից ներս, կենտրոնում, Ս. Աստվածածին գլխավոր եկեղեցին է, որին արևմուտքից կից է զանգակատունը։

13-րդ դարից սկսած Խոր Վիրապը բացի կարևոր սրբատեղի լինելուց, դարձել է կրթության և գիտության համահայկական կենտրոն. 1255 թ. Վարդան Արևելցին վանքում հիմնում է բարձրագույն դպրոց, որի նշանավոր սաներից են դառնում Վարդան Արևելցին, Եսայի Նչեցին, Հովհաննես Երզնկացին, Գևորգ Սկևռացին, Ներսես Մշեցին, որը հետագայում Խոր Վիրապի դպրությունը բարձրացրեց նոր մակարդակի։

16-րդ դարում Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական ծանր դրության պատճառով վանքի շինությունները վնասվում են։ 1666-1669 թթ. Դավիթ վրդ. Վիրապեցին կառուցում է վանքի պարիսպները և ներսում գտնվող շինությունները։

1669 թ.-ին սկսվել են վիրապից հողահանության աշխատանքները և դրա վրա 14-րդ դարում կառուցված մատուռի փոխարեն Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու կառուցումը։ Վիրապն ունի մոտ 4.5 մ տրամագիծ և 6.5 մ խորություն։ Այն արտաքուստ գոտևորված է կրաքարե սալերով, ունի արձանագրություններ, բարձրաքանդակներ։

1703 թ.-ին ավարտին է հասցվել կենտրոնական Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հիմնովին վերակառուցումը։ 19-րդ դարի վերջին այդ եկեղեցու արևմտյան ճակատին կից կառուցվել է սյունազարդ զանգակատունը։

1970-1980-ական թթ Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ջանքերով նորոգվել են վանքի պարիսպները և այլ շինություններ: