Մարմինների փոխազդեցություն․ մարմնի զանգված

Փորձ 1
Ունեմ սայլակ, որի դիմացից ամրացված է առաձգական թիթեռ։ Այն գտնվում է դադարի վիճակում՝ սեղանի նկատմամբ։
Առաձգական թիթեռը ճկեցի, կապեցի թելով։
Թիթեռը ուղղվեց, բայց ճշարժվեց։

Ես հասկացա, որ միայնակ մարմինը տեղից չի կարող  շարժվել, մնում է դադարի վիճակում։

 

Փորձ I.

Ունեմ սայլակ, որին ամրացված է առաձգական թիթեղ: Այն գտնվում է դադարի վիճակում սեղանի նկատմամբ:

Առագկական թիթեղը ճկեցի, կապեցի թելով:

Թելը այրեցի լուցքով:

Թիթեղը ուղվեց, սայլակը տեղից չշարժվեց`մնաց դադարի վիճակում սեղանի նկատմամբ:

Եզրակացություն`ես հասկացա, որ միայնակ մարմինը մնում է դադարի վիճակում:

Փորձ II.

Նույն սայլակի առաձգական թիթեղը նորից ճկեցի, կապեցի թելով

և այն մոտեցրեցի պատին:

Այրեցի թելը:

Թելը այրելուց հետո առաձգական թիթեղը ուղղվեց: Ուղղվելու ընթացքում հարվածեց պատին և պատից հեռացավ:

Փորձ III.

Դարձյալ ճկեմ, կապեմ թելը սայլակի

և նրան մոտեցնեմ նույնատիպ սայլակ;

Այրեմ թելը:

Այրելուց հետո առանձգական թիթեղը հարվածեց երկրորդ սայլակին և երկուսը միասին իրարից հեռացան նույն չափով` արագությունները փոխեցին նույն չափով: Այս երևույթը կոչվում է մարմինների փոազդեցություն:

Եզրակացություն երեք փորձերից

Փորձերից ես համոզվեցի, որ`

Փորձ I-ես հասկացա, որ միայնակ մարմինները երբեք իրենք իրենց չեն փոխում արագությունները:

Փորձ III-նույնատիպ մարմինները իրար վրա ազդում են նույն ձևով`փոխազդում են և արագությունները փոխում են նույն չափով:

Փորձ II-որքան մարմինը մեծ է, այդքան քիչ է մտնում փոխազդեցության մեջ, այսինքն քիչ է փոխում իր արագությունը:

Մարմինների խտություն

Գ. Մխիթարյանի 1 առաջին էջ 33

Մարմինների խտություն

տարբերակ 1

1. Բետոնի խտությունը 2200կգ/մ³ է, նշանակում է, որ 1մ³ ծավալով բետոնը 2200կգ է:

Պատ՝. 1

2. V=20մ³
m=16000կգ
ρ=?
ρ=m/v=16000/20մ³=800կգ/մ³

Պատ՝. 2

3. V=0.002մ³
m=1.6կգ
ρ=?
ρ=m/v=1.6կգ/0.002մ³=16000կգ/2մ³=800կգ/մ³

Պատ՝. 4

4. V₂=800-490=310սմ³

Պատ․ 1

Տարբերակ 2

I.

C=(100-90):10=1սմ³

Պատ․2

II.

V₁=70սմ³

Պատ․2

III.

V₁+V ₂=80սմ³

Պատ․ 3

IV.

80-70=10սմ³

Պատ․ 1

Տարբերակ 3

I.

C=(100-90):10=1սմ³

Պատ․ 4

II.

V₁=54սմ³

Պատ․ 2

III.

V₁+V₂₌81սմ³

Պատ․ 1

IV.

V¹-V³=81-54=27սմ³

Պատ․1

 

Տարբերակ 4

I.

C=(50-40):2=5սմ³

Պատ․ 2

II.

V₁=60սմ³

Պատ․2

III.

V₁+V₂=90սմ³

Պատ․ 1

IV.

V₂=90-60=30սմ³

Պատ․ 3

 

Մարմնի ծավալի որոշումը

Գ. Մխիթարյան-ի գրքի 31 էջից`

Տարբերակ 1

I. Բաժ. արժ.`C=(a-b)/n=(600մլ-500մլ)/10=100մլ/10=10մլ=10սմ³
Պատ.`4

Չափ. սխ. C1=± C/2=10սմ³±10սմ³/2=±5սմ³

II. V1=490սմ³±5սմ³
Պատ.`2

III. V2=800սմ³±5սմ³
Պատ.`4

IV. V=V2-V1=800սմ³-490սմ³=310սմ³±5սմ³
Պատ.`1

Նյութի խտություն. մարմնի ծավալի և զանգվածի հաշվումը

Մարմնի ծավալը մարմնի զբաղեցրած տեղն է: Ծավալի միավորը միավորների ՄՀ-ում ընդունված է այն խորանադրի ծավալը, որի բոլոր կողմերը մեկ մետր են: Այդ միավորը անվանում ենք մեկ մետր խորանադդ (1մ³), օգտագործվում են նաև 1սմ³, 1դմ³, 1մմ³, 1լ³, 1մլ³ և այլն:

Նյութի խտությունը միավոր ծավալով մարմնի զանգվածն է: Նյութի խտություն կոչվում է այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի զանգվածի և ծավալի հարաբերությունը:

ρ(ռո)=m(էմ)/v(վէ)     v=m/ρ          m=ρv

Չափման միավորը ՄՀ-ում 1կգ/մ³, 1գ/սմ³:

Մարմնի զանգված

Մարմինների իներտության քանակական չափը բնութագրվում է մի մեծությամբ, որին անվանում ենք զանգված: Այն սկալյար մեծություն է`այն որոշվում է միայն թվային արժեքով: Զանգվածը ֆիզիկական մեծություն է, նրա չափման միավորը միավորների ՄՀ-ում ընդունված է մեկ կիլոգրամը: Մեծության չափման գործիքներն են կշռաքարերի հավաքածուն և կշեռքները:

 

Միավորների ՄՀ-ում որպես զանգվածի միավոր է ընտրվել պլատիրնի և իրիդիումի համաձուլվածքից պատրաստված գլանաձև չափանմուշի զանգվածը: Այն պահվում է Փարիզի մերձակա Սևր քաղաքում`Չափերի և կշիռների  միջազգային բյուրոյում: Զանգվածի հենց այդ միավորն ենք մենք անվանում մեկ կիլոգրամ (կգ): Մեծ ճշտությամբ 1 կգ է նաև 4°C ջեևմաստիճանում 1լ ծավալով թորած ջրի զանգվածը: Գործնականում զանգվածի չափման համար կիրառվում են նաև այլ միավորներ, օրինակ, տոննա (տ), ցենտներ (ց), գրամ (գ), միլիգրամ (մգ) և այլն:

1 տ = 1000 կգ
1 ց = 100 կգ
1 գ = 0,001 կգ
1 մգ = 0,001 գ

Թանկարժեք քարերի զանգվածն արտահայտում են կարատով.

1 կարատը = 0,2 գ

Մարմինների փոխազդեցություն. մարմինների զանգված

Փորձ I.

Ունեմ սայլակ, որին ամրացված է առաձգական թիթեղ: Այն գտնվում է դադարի վիճակում սեղանի նկատմամբ: Առագկական թիթեղը չկեցի, կապեցի թելով: Թելը այրեցի լուցքով:  Թիթեղը ուղվեց, սայլակը տեղից չշարժվեց`մնաց դադարի վիճակում սեղանի նկատմամբ:

Եզրակացություն`ես հասկացա, որ միայնակ մարմինը մնում է դադարի վիճակում:

Էջ 22 Շարժման ճանապարհի և ժամանակի հաշվարկը

 

Գ.Մխիթարյան մաս 1

1. S=250մ
   V=5մ/վ
   T (վ)-?
   T=S/v=250մ/5մ/վ=50վ Պատ՝. 3
2. S=15վ
   V=4մ/վ
   T (վ)-?
   T=S/V=15վ/5մ/վ=60մ Պատ՝. 4
3. S=60կմ/ժ
   V=1,5ժ
   T (վ)-?
   T=S/V=60կմ/ժ/1,5ժ =90կմ Պատ՝.3
4. S=5վ
   V=0,34կմ/վ
   T (վ)-?
   T=S/V=5վ/0,34կմ/վ =170 Պատ՝. 1

Իներցիայի երևութը

1.Ինչպես է շարժվում մարմինը,եթե նրա վրա այլ մարմիններ չեն ազդում

Եթե մարմնի վրա այլ մարմիններ չեն ազդում ապա այն պահմանում է դադարի վիճակը:

2.Որ երևույթն  է կոչվում իներցիա

Այլ մարմինների ազդեցության բացակայությամբ մարմնի դադարի կամ ուղղագիծ հավասարաչափ շարժման վիճակը պահպանելու երևույթը կոչվում է իներցիա:

3.Ինչու է վտանգավոր թռչել շարժվող ավտոբուսից

Որովհետև նա շարժվում է արգությամբ և կարող է թռչելու ըդացքում վնասվես:

4.Շրջապատից մեկուսացված մարմինը կփոխի իր արագությունը,թե ոչ:

Ոչ չի փոխվի:

Էջ 19 առաջադրանքներ

Տարբերակ 4

3.Մեխանիկական շարժում

1. Այն շարժումը, որի ընթացքում մարմինը ցանկացած հավասար ժամանակամիջոցներում անցնում է հավասար ճանապարհներ անվանում են հավասարաչափ շարժում։

Պատ.`1

1. Այն գիծը, որը մարմինը գծում է իր շարժման ընթաքում կոչվում է հետագիծ։

Պատ.`3

III. Երկրի նկատմամբ դադարի վիճակում է շենքի հիմքը։

Պատ.` 4

1. Անհավասարաչափ շարժում է ձեռքից ընկած գնդակի շարժումը։

Պատ.` 2

4. Հավասարաչափ շարժման արագություն

Արագության միավորը

Միջին արագություն

էջ-34 հարցեր և առաջադրանքներ

Էդուարդ Ղազարյանի դասագրքից

1.Որ շարժումն է կոչվում հավասարաչափ-Այն շարժումը, որի ընթացքում մարմինը կամայական հավասար ժամանակամիջոցներում անցնում է հավասար ճանապարհներ, կոչվում է հավասարաչափ շարժում:

2.Հավասարաչափ է ժամացույցի սլաքի ծայրակետի շարժումը:
Հավասարաչափ է մետրոյի շարժասանդուղքի շարժումը:

3.Հավասարաչափ շարժման արագությունը Ֆիզիկական մեծություն է, որը հավասար է մարմնի անցած ճանապարհի հարաբերությունն այն ժամանակամիջոցին, որի ընթացքում մարմինն անցել է այդ ժանապարհը:

4.Ինչպես ամեն մի Ֆիզիկական մեծություն, արագությունը նույնպես ունի իր միավորը: Մավորների միջազգայինհամակարգում (ՄՀ) որպես արագության միավոր ընդունված է այն հավասարաչափ շարժման արագությունը, որի դեպքում մարմինը 1վ-ում աննում է 1մ ճանապարհ: Այդ միավորը նշաանակում են 1մ/վ (կարդացվում է՝ վարկյանում մեկ մետր):

5.Հավասարաչափ շարժման դեպքում մարմնի անցած ճանապարհը որոշելու համար մարմնի անցած ժանապարհը որոշելու համար նրա արագությունը պետք է բազմապատկել շարժման ժամանակով: Եթե հայտնի է են արագության ու ճանապարհը, ապա շարժման ժամանակը (s=ut):

6.Հավասարաչափ շարժման  ժամանակը որոշելու համար պետք է մարմնի անցած ժանապարհը բաժանել նրա արագությանը: